بهنام بهراد دو مشکل اساسی وزارت آموزش و پرورش را «کیفیت» و «عدالت» دانست و گفت: این دو مقوله به یکدیگر گره خورده است به طوری که اگر کیفیت را افزایش دهیم به عدالت کمک می‌شود و اگر وارد بحث عدالت شویم، به گسترش کیفیت می‌انجامد این در حالی است که مسئله حقوق و دستمزد معلمان و بسیاری از مسائلی که در آموزش و پرورش وجود دارد، در حیطه این دو مقوله جای می‌گیرد. بنابراین یکی از مهم ترین اقداماتی که وزیر جدید دولت چهاردهم باید انجام دهد، باید این دو هدف را در نظر قرار دهد.
بهراد با تاکید بر اینکه رفع چالش‌های آموزش و پرورش زمانی طولانی می‌طلبد اما می‌توان اقداماتی را نیز انجام داد که دولت باید پاسخگوی آن ها باشد، یکی از مشکلات وزارتخانه را بحث تامین اعتبار و بودجه دانست و گفت: اگر خواستار آموزشی باکیفیت هستیم باید ۲۰ درصد از بودجه عمومی را صرف امر آموزش کنیم این در حالیست که این رقم هم اکنون زیر ۱۰ درصد است.
وی ادامه داد: توجه به بودجه مهم است چرا که کیفیت نظام آموزشی و مهارت های کسب شده توسط دانش‌آموز تعیین کننده ثروت یک کشور است بنابراین اگر نتوانستیم کیفیت نظام آموزشی و مهارت های دانش‌آموزان را ارتقا دهیم، ثروت و رفاه آینده از دست می‌رود.
این پژوهشگر همچنین تاکید کرد: هرچند می‌گوییم زیربنای بهبود کیفیت، بودجه است اما باید اذعان داشت که بودجه به تنهایی نیز نمی‌تواند کیفیت را افزایش دهد و با برنامه‌های درست و علمی می‌توان پول را در جای درست خرج کرد تا منجر به بهبود کیفیت و عدالت شود لذا نیازمند به کارگیری افرادی توانمند و دانا و متخصص در حیطه آموزشی کشورهستیم و هر کسی را نمی‌توان بنابر روابط حزبی و گروهی به کار گرفت و اگر این چنین شود هیچ تغییری در چالش‌های نظام آموزش و پروش رخ نخواهد داد.
لزوم توجه به «شایسته‌سالاری» در انتصابات
عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش یکی دیگر از مباحثی که لازم است دولت بدان توجه کند را بحث «شایسته‌سالاری» در انتصابات مطرح کرد و در این باره اظهار کرد: نحوه مدیریت دستگاه‌ها به میزان تخصص و شایستگی افراد مربوط می‌شود؛ اگر افراد شایسته‌تر باشند، امید می‌رود با روشن شدن موتور تحول آموزش و پرورش، کشور آینده‌ای روشن‌تر داشته باشد بنابراین نیازمند به کارگیری افرادی شایسته و توانمند هستیم. لازم است مدیران افرادی شایسته و دارای تجربه و دانش لازم باشند تا بتوانند شاخص‌ها را بهبود ببخشند.
وی افزود: افراد شایسته در کوتاه مدت می‌توانند تغییرات چشمگیری را در سیستم ایجاد کنند و در عین حال عدم انتصابات شایسته صدمات جبران‌ناپذیری می‌تواند وارد کنند.
بهراد همچنین اشاره‌ای نیز به نتایج آزمون‌های نهایی داشت و خاطر نشان کرد: در حال حاضر حدود یک سوم دانش‌آموزان که حدود ۳۳ درصد آن ها را تشکیل می‌دهد، به حداقل‌های مهارت‌های پایه دست پیدا نمی‌کنند؛ نتایج آزمون‌های تیمز و پرلز و شواهد مربوط به امتحانات نهایی این را تایید می‌کند که کیفیت آموزشی ما مطلوب نیست و بازدهی تحصیلی خوبی نداریم حال آنکه باید بدانیم بی‌توجهی به آموزش و پرورش یعنی بی توجهی به توسعه و آینده کشور؛ نباید فراموش کنیم که هر کشوری با کمک سرمایه انسانی خود رشد می‌کند بنابراین بی‌کیفیت بودن آموزش و پرورش یعنی بی‌کیفیت شدن اینده کشور است.
لزوم دخالت دولت برای برقراری نظام آموزشی عادلانه و آموزش گروه‌های کم‌برخوردار
وی مبحث لازم توجه دیگر را برقراری «عدالت» خواند و عنوان کرد: عدالت آموزشی یعنی رفع شکاف آموزشی بین گروه‌های برخوردار و کم برخوردار است؛ وقتی شکاف تحصیلی بین دانش‌آموزان برخوردار و کم برخوردار بیش از حد باشد نشان دهنده نظام آموزشی ناعادلانه است. همچنین وقتی شکاف در حد انتظار باشد می‌گوییم نسبتا عادلانه است و وقتی که این شکاف در حداقل خود قرار گیرد و به صفر میل می‌کند، نشان دهنده نظام آموزشی عادلانه‌تر است. با توجه به شواهد موجود در حال حاضر یک سوم دانش‌آموزان ما به سطح مهارت‌های حداقلی نمی‌رسند، از طرف دیگر میانگین و متوسط جمعیت دانش‌آموزی ما عمدتا در مدارس دولتی به سر می‌برند، نتایج آزمون ها و کنکور هم گویای شواهدی دیگر است. همچنین نسبت به ۸۰ کشور شرکت کننده، ایران از این منظر زیر «متوسط » است که نشان می‌دهد نظام آموزشی ما عادلانه نیست لذا دولت باید در این موارد مداخلات جدی داشته باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش ادامه داد: بین پیشرفت تحصیلی و پیشنیه اقتصادی و اجتماعی خانواده رابطه تنگاتنگی در سراسر دنیا و جامعه ما وجود دارد و این معضلی اساسی است. خانواده‌هایی که از طبقات اقتصادی و اجتماعی پایینی هستند اگر آموزش باکیفیت دریافت نکند یقینا فرزندانشان هم این امر را به ارث می‌برند یعنی پدر و مادر کم سوادتر، فرزند نیز فقیر و کم توان‌تر می‌شود بنابراین نظام آموزشی اگر بودجه نداشته باشد و در آموزش چنین خانوارهایی مداخله نکند، سطح کیفیت آموزش نیز تغییری نمی‌کند.
بهراد افزود: از سوی دیگر گروه دانش‌آموزی کم برخوردار از طبقات اقتصادی و اجتماعی پایین زیاد داریم بنابراین به عنوان یک حوزه استراتژیک باید در امر آموزشی این گروه‌ها مداخله داشته باشیم.
چطور می‌توان رتبه ایران در رنکینگ‌های جهانی را ارتقا داد؟
وی یکی از راه حل‌های مداخله در خصوص این دانش‌آموزان را ایجاد کلاس‌های فوق‌العاده برای آن ها در راستای بهبود کیفیت نظام آموزشی دانست و در این باره توضیح داد: با این کار این دسته از دانش‌آموزان به سطح حداقلی از آموزش می‌رسند، همچنین رتبه ایران در سنجش‌های بین‌المللی بهبودیافته و نمرات و مهارت های آن ها نیز ارتقا می‌یابد و به سطح حداقلی می‌رسند بنابراین رتبه ایران در رنکینگ‌های جهانی افزایش می‌یابد و اینگونه مداخله‌ای استراتژیک در آموزش صورت می‌گیرد تا عدالت را توسعه دهیم که البته اجرای همه این عوامل نیازمند تامین بودجه است.
تکلیف دولت ها برای اعلام شاخص‌های آموزشی از زمان تحویل تا عملکردشان
عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش گفت: دولت ها اغلب برنامه‌ای شتاب زده برای نظام آموزشی تدوین می‌کنند و وارد مجلس می‌شوند اما نباید فراموش کرد که نظام‌های آموزشی موفق برنامه‌ای دراز مدت را در پیش گرفته و اجرا می‌کنند و پیگیری می‌شود. در دولت های مختلف، برنامه‌ها نیز دارای شاخص‌های مشخصی است که دولت ها در برابر آن ها تکالیفی دارند و باید پاسخگو باشند مثلا شاخص ترک تحصیل، گذر از هر پایه تحصیلی، پوشش تحصیلی، درصد دانش‌آموزان که به حداقل مهارت های پایه می‌رسند و ... این ها شاخص‌های مهمی برای نظام آموزشی است؛ دولت ها باید نسبت به این ها پاسخگو باشند که شاخص‌ها را چگونه تحویل گرفته و چگونه تحویل دادند و ارزیابی نظام‌های آموزشی بر اساس این شاخص‌ها صورت می‌گیرد.
نظر شما